Zeka, sanat, strateji, ilham ve barış tanrıçası olarak tanınan Athena, kente adını veren tek Tanrıçadır.
Athena, Roma mitolojisinde Minerva diye anılır. Babası Tanrıların başı Zeus, annesi ise Zeus’un evlendiği ilk kadın olan hikmet tanrıçası Metis’dir. Sembolleri, kalkan, mızrak, zeytin dalı ve baykuştur. Mızrak savaşı, zeytin dalı barışı, gök gözlü baykuş da bilgeliği temsil eder. Athena, Atina kentinin baş Tanrıça’sı ve koruyucusudur. Atina kenti ismini ondan almıştır. Athena ayrıca Troya savaşında Akhaların yardımına koşup tahta atın yapılmasına yardım etmiştir. Athena özel bir kalkan taşır. Bu kalkan Aegis olarak isimlendirilmiştir. Kalkanın üzerinde, değişik süslemelerle birlikte Medusa’nın başının resmi bulunur. Bu kalkanın önünde en güçlü ordular bile bozguna uğrar.
Temel özellikleri kentle ilgili olan Athena birçok bakımdan kır tanrıçasıydı. Athena’nın Yunan uygarlığı öncesinden gelen bir tanrıça olduğu ve daha sonra Yunanlılar tarafından benimsendiği söylenir. Ama Yunan ekonomisi, Minos uygarlığından farklı olarak önemli ölçüde askeri temele dayandığı için, Athena başlangıçtaki evcil işlevlerini korumakla birlikte giderek bir Savaş Tanrıçası’na dönüşmüştür. Savaşın, strateji ve zekâ yönünü temsil eder. Ayrıca el sanatlarını da temsil eden bir tanrıça olarak trompet, flüt, çömlek, tırmık, saban, gemi ve savaşta kullanılan at arabası onun icatlarındandır. Savaş strateji ve bilgelik tanrıçası olması nedeniyle babası Zeus’un savaş zırhlarını emanet ettiği tek tanrıçadır.
Zeus, Metis’i uzun süre kafasının içinde taşır
Athena’nın doğumu da ilginç bir anlatıma sahiptir. Rivayete göre; Tanrıça Metis hamile kalınca, Zeus doğacak çocuk erkek olursa kendisini devirir diye, Tanrıça’yı hamile iken yutmuş yani kendi içine almış ve onu kendisinin bir parçası yapmıştı. Zeus, Metis’i uzun süre kafasının içinde taşıdı. Ondan kurtulma zamanı gelip çatınca demir ve ateş Tanrısı Hephaistos’u çağırdı. Zeus,”Hephaistos başım çatlayacakmış gibi ağrıyor, artık dayanamıyorum. Alnıma hızla keskin baltanı vur. Korkma sen emrimi yerine getir, ben başıma ne geleceğini biliyorum” dedi. Hephaistos baş tanrıya karşı gelmeye cesaret edemedi ve baltasını Zeus’un alnına indirdi. O anda yarılan yerden zafer çığlıkları atan güzel bir kız çıktı ve dans etmeye başladı. Tepeden tırnağa kadar silahlı idi. Başında altın bir miğfer kıvılcımlar saçıyordu. Parlak bir zırh bütün vücudunu kaplamıştı. Elinde ise yepyeni bir mızrağı sallıyordu. Bu hali gören bütün ölmezler hayret ettiler, şaşırdılar. Güneş bile onu görünce ne yapacağını unuttu, atlarının dizginlerini çekti, arabasını göğün boşluğunda bekletti. Büyük Olimpos Dağı bu yeni Tanrıça’nın doğuşu ile sarsıldı. Toprak’tan müthiş bir gürültü çıktı. Denizler kabarmaya dalgalar coşmaya başladı.
Atina Şehrinin Kuruluşu
Atina şehri yeni kurulmaktadır ve şehrin tanrısının kim olacağı söz konusu olur. Bütün Olimpos tanrıları bir araya gelirler. Çeşitli yarışmalar sonucunda iki tanrı kalır. Bu iki tanrı Poseidon ile Athena’dır. Jüri Tanrılar, bu şehre en büyük hediyeyi verecek olanı şehrin Tanrısı seçeceklerini belirtirler. İlk olarak kendinden emin Poseidon öne çıkar. Üç başlı mızrağını yere vurur ve yer yarılarak bir at ortaya çıkar(bazı kaynaklara göre ise kayaya vurur ve su pınarı fışkırır). Poseidon atı herkese göstererek, “Bu evcil bir attır, insanı yorulmadan istediği her yere götürür, onun yüklerini taşır” der. Bütün tanrılar büyülenmiştir bu hayvan karşısında.
Athena ise küçük bir gülücük atar ve ünlü mızrağını yere saplar. Mızrağın saplandığı yerden bir filiz çıkar ve büyür çok güzel bir zeytin ağacı olur. “Bu da zeytin ağacıdır. Meyvesi olan zeytinin saymakla bitmeyen özellikleri vardır. Zeytini insanlar yiyebilirler, yemeklerine katabilirler. Yağını yapıp, yakarlar, geceleri aydınlanırlar. Yemeklere dökerler, çok güzel lezzetler elde ederler. Aynı zamanda bozulmaz ve bozulmasını istemedikleri yiyecekleri saklarlar. Ve böyle faydaları daha da sayılabilir” der. Bütün tanrılar bakakalmıştır bu ağaca. Hepsi tebrik eder Athena’yı, artık şehir ona aittir. Bundan sonra şehrin ismine de Atina denecektir. İlk başta köylerden oluşan Atina zamanla önemli bir hal alır. Athena’nın o meşhur ağacının Atina’daki Akropoliste portikonun yanında duran zeytin ağacı olduğuna inanılır.