İstanbul’da bu yıl 1 milyon kişinin katılımı hedeflenen ancak koronavirüs salgını nedeniyle iptal edilen Newroz, tıpkı 1990’lı yıllarda olduğu gibi mahallelerde yakılacak ateşlerle kutlanacak.
Bu yıl “Adalet, demokrasi, özgürlük için” şiarıyla kutlanması planlanan Newroz’un Diyarbakır’dan sonraki en önemli adreslerinden biri olan İstanbul’da, 22 Mart günü Yenikapı’da kutlanması kararlaştırılsa da koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle diğer merkezler gibi iptal edildi.
İstanbul’da ilk olarak 1979 yılında bir düğün salonunda kutlanan Newroz, geride kalan 41 yılda tüm baskı ve yasaklara rağmen bugüne kadar kutlandı. Bu yıl dünya geneline giderek yayılan koronovirüs salgını nedeniyle önceki yıllarda olduğu gibi kitlesel bir kutlama yapılmayacak. Ancak Newroz ateşi tıpkı 1990’lı yıllarda olduğu gibi mahallelerde yakılacak.
İstanbul’da 1979 yılında İnci Düğün Salonu’nda bir araya gelen bin 500’e yakın kişi, Newroz’un ilk ateşini sembolik de olsa yaktı. Geçen zaman içerisinde Newroz’a katılanların sayısı milyonları aştı. Newroz, 1979 yılından 1990’a kadar ara ara kesintiye uğrasa da 1990’dan sonra her yıl kesintisiz bir şekilde kutlandı. 90’lı yıllarda bölgede yaşanan savaş nedeniyle köyleri yakılan yüzbinlerce Kürdün göç etmek zorunda kaldığı İstanbul’un birçok mahallesinde Newroz ateşi yakıldı, direniş halayları çekildi.
NEWROZ’A KARŞI ‘NEVRUZ’
1991’den 1994 yılına kadar kutlanmak istenen Newroz’a izin verilmezken, yasağa rağmen alanlara çıkmak isteyen yurttaşlara sert müdahalelerde bulunuldu. Halkların direnişi sonrasında devlet yetkilileri Newroz politikasında değişiklik yapmak zorunda kaldı. Takvim yaprakları 21 Mart 1995’i gösterdiğinde, ilk kitlesel Newroz kutlanmak istendi. Newroz’u özünden koparmak amacıyla devlet erkanları düzenledikleri resmi “Nevruz” kutlamalarına katıldı. “Nevruz” kutlamaları sadece devlet erkanlarından oluşurken, aynı yıl İstanbul’da binlerce kişi Fatih Parkı’nda Newroz ateşini yaktı. Polisin müdahale ettiği Newroz’da darp edilerek gözaltına alınan 23 kişi çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.
‘NEWROZ HALKINDIR’
Bütün yasak ve engellemelere rağmen Newroz kutlamalarına katılanların sayısı yıldan yıla arttı. 1996’da Kazlıçeşme’de bulunan bir futbol sahasında bir araya gelen on binlerce kişi Newroz ateşini “Bijî Newroz” sloganı eşliğinde yaktı. Newroz sonrası dağılan kitleye polis müdahale ederek 50 kişiyi gözaltına aldı. Newroz’un adresi, 1997’de ise Şişli Abide-i Hürriyet Meydanı oldu. Halkın Demokratik Partisi (HADEP) öncülüğünde düzenlenen kutlamaya katılan binlerce kişi, giydikleri yöresel kıyafetlerle devletin Newroz’u “Nevruz”laştırmasına, “Newroz halkındır” cevabını verdi. 1998’de de Newroz yüzbinlerin katılımıyla Zeytinburnu Kazlıçeşme Meydanı’nda kutlandı.
‘KOMPLOYA KARŞI İSYAN ATEŞİ’
1999 yılı Newrozu’nda ise, halklar çeşitli semtlerde binlerce kişinin katılımıyla 15 Şubat’ta uluslararası bir komployla Türkiye’ye getirilen PKK Lideri Abdullah Öcalan’a özgürlük talebi için sokaklara çıktı. İstanbul’un dört bir yanında “İsyan ateşi” diye adlandırdıkları Newroz ateşleri yakıldı.
NEWROZ ATEŞİ MAHALLELERE YAYILDI
İstanbul’da Newroz 2000’li yıllarda artık toplumun farklı çevrelerinin de katılımıyla daha kitlesel olarak kutlanmaya başladı. Valilik yasağına rağmen 2000’deki kutlamaların adresi Şişli’de bulunan Abide-i Hürriyet Meydanı oldu. Alana akan binlerce kişiye sert müdahalede bulunan polis, onlarca kişiyi yaraladı, yüzlercesini de gözaltına aldı. Alanda Newroz’u kutlayamayan halklar, aynı gece İstanbul’un birçok noktasında yaktıkları ateşler etrafında çektikleri halaylarla kararlılığını gösterdi.
500 KİŞİ GÖZALTINA ALINDI
2001’deki Newroz da yasaklanmasına rağmen halk yasağı tanımayacağını açıklayarak Kazlıçeşme Meydanı’na aktı. Meydana çıkan birçok noktada görevlendirilen binlerce polis, Topkapı ve civarında halka müdahale etti. Aynı günün akşamı bir kez daha mahallelerde ateşler yakıldı, halaylar çekildi ve polis şiddeti protesto edildi. 2002 yılındaki Newroz kutlamaları da İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı. Yasaklamaya rağmen sokaklara çıkan kitle Cevizlibağ, Topkapı, Aksaray güzergahında ana yola çıkarak trafiği durdurdu. Sloganlar ile bu güzergahta yürüyüş yapan on binlerce kişi Topkapı’da bir araya gelmek istedi. Kitleye müdahale eden polis yaklaşık 500 kişiyi gözaltına aldı. Diğer yıllarda olduğu gibi halk yine Newroz ateşini İstanbul’un tüm ilçelere yaydı.
‘ÖCALAN SİYASİ İRADEMDİR’
2003’ten sonra Newroz’un İstanbul’daki adresi Zeytinburnu’nda bulunan Kazlıçeşme Meydanı oldu. Bu Newroz’da Kürt sorununun çözüm talepleri dile getirilmekle beraber, diğer yıllardan farklı olarak savaş karşıtlığı ve Irak’a müdahale de protesto edildi. Yıllar boyunca Kürtlerin meydanlardaki barış çağrıları 2004 yılında da tekrarlandı. Ancak bu talebe cevap verilmeyince 2004 Haziran’ından çatışmalar yeniden başladı. Bu tarihlerde aynı zamanda PKK Lideri Abdullah Öcalan’ı siyasi irade olarak kabul eden sloganlar öndeydi. Buna ilişkin yapılan kampanya sonucu 3,5 milyon insan Öcalan’ı irade olarak kabul ettiğini beyan etti. 2005-2006 Newroz kutlamalarına katılan yüzbinler ise, “Öcalan’ı siyasi irade olarak kabul ediyor musunuz?” sorusuna hep bir ağızdan onay verdi.
‘ÖCALAN’IN SAĞLIĞI SAĞLIĞIMIZDIR’
2007 yılı kutlamalarına, Öcalan’a yönelik baskılar, tecrit ve zehirlenme iddiaları damga vurdu. Kazlıçeşme Meydanı’nı dolduran yüzbinlerce kişi, Öcalan için “Sağlığı sağlığımızdır” sloganıyla hassasiyetini dile getirdi. Aynı zamanda “Demokratik Konfederalizm” ilanı meydanlarda yapıldı.
2008 Newrozu’na ise “Êdî Bes e” hamlesi damgasını vurdu. Yerel seçimlere denk gelen ve milyonlarca kişinin katıldığı 2009 Newroz kutlamalarına ve alınan sonuçlara ise devlet KCK operasyonları ile karşılık verdi.
‘YA ÖZGÜRLÜK YA ÖZGÜRLÜK’
Tarih 2010’u gösterdiğinde yine Kazlıçeşme Meydanı’nda bir araya gelen yüzbinlerin arasında Kürt, Türk, Ermeni, Süryani, farklı inançlardan, işçilerden, kamu emekçisine farklı kesimler yer aldı. Yüz binlerce insan Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) kaldırılmasını, askeri ve siyasi operasyonların durdurulmasını, Kürt sorunun diyalog ve müzakere ile çözümünü haykırdı. Demokratik Kent Konseyi’nin organizasyonuyla 2011 yılında da İstanbul Kazlıçeşme’de “Ya özgürlük ya özgürlük” sloganıyla Newroz kutlandı. On binlerce kişinin katıldığı Newroz kutlamasında renkli görüntüler ortaya çıktı.
2012’DE HACI ZENGİN YAŞAMINI YİTİRDİ
2012’deki İstanbul Newroz’u birçok yerde olduğu gibi yasaklandı. Yasaklı olsa da kutlamanın adresi yine Kazlıçeşme Meydanı oldu. Alana ilerleyen on binlere polis saldırdı. Saldırı sonrası birçok semtte çatışmalar yaşandı. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Arnavutköy ilçe yöneticisi Hacı Zengin, atılan gaz bombasının kafasına isabet etmesi sonucu hayatını kaybetti.
‘ÖCALAN’A ÖZGÜRLÜK KÜRTLERE STATÜ’
“Demokratik Çözüm Süreci” koşullarında girilen ve “Öcalan’a özgürlük, Kürtlere statü” şiarıyla yapılan 2013 Newroz kutlamalarına Öcalan’ın manifestosu damga vurdu. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) ile Halkların Demokratik Kongresi’nin (HDK) örgütlediği Newroz’da yüzbinler buluştu. O dönem İmralı Heyeti’nde yer alan BDP milletvekili Sırrı Süreyya Önder alanda toplanan yüzbinleri Kürtçe ve Türkçe selamlayarak “Size Sayın Öcalan’ın selamlarını getirdim, selamlar olsun” dedi. Ardından Öcalan’dan gelen mesaj okudu.
Önder ve Selahattin Demirtaş bu Newroz’daki konuşmaları nedeniyle hapis cezasına çarptırıldı ve Demirtaş halen cezaevinde tutuluyor.
KAZLIÇEŞME HALKLAR BAHÇESİNE DÖNÜŞTÜ
2014’te ise Newroz 30 Mart’ta yapılacak olan yerel seçimlere giderken yapıldı. “Özyönetimle özgür kimliğe. Kentimizi de kendimizi de biz yöneteceğiz” şiarı ile Kazlışeçme’de kutlanan Newroz’a yüzbinlerce kişi katıldı. Son yılların en yüksek katılımlı kutlaması olan Newroz’da daha önce Diyarbakır’da okunan Öcalan’ın Newroz mesajı Türkçe ve Kürtçe olarak okundu. 2015 yılındaki Newroz’da Topkapı surlarında binlerin attığı “Bijî Newroz” sloganlarıyla Kazlıçeşme’de 1 milyondan fazla kişinin katılımıyla kutlandı. Kürdünden Türküne, Çerkesinden Pomakına, işçisinden kadınına, LGBTİ’sinden anarşistine kadar Newroz alanını Türkiye halklarının bahçesine çevirdi. Kutlamalarda DAİŞ’in Şengal ve Kobanê’ye yönelik saldırılarına dikkat çekildi.
VALİLİK YASAKLADI HALK BİR HAFTAYA ÇIKARDI
Tüm Türkiye’de olduğu gibi İstanbul’da da 2016’da Newroz, baskı ve abluka altında kutlandı. Bakırköy Halk Pazarı’nda “Her yer Newroz, her yer direniş” şiarıyla kutlanması planlanan Newroz, İstanbul Valiliği tarafından yasaklandı. HDP binalarının kuşatılması ve tüm yolların kapatılmasına rağmen halk Newroz alanına girmeye çalıştı. Polisin müdahalesi ardından İstanbul’un tüm ilçeleri bir hafta boyunca Newroz’u her yere yaydı. Newroz kutlamalarında “öz yönetim” direnişleri selamlandı.
OHAL’İN KALDIRILMASI İSTENDİ
15 Temmuz 2016’da ilan edilen Olağanüstü Hal’in (OHAL) gölgesinde kutlanan 2017 yılı İstanbul Newroz’unun adresi ise, Kartal Meydanı oldu. OHAL’e rağmen on binlerce kişi Newroz alanını hınca hınç doldurdu. Alanda OHAL’in kaldırılması talep edildi.
EFRÎN VE TECRİDE TEPKİ
2018’deki Newroz’un yeri bu kez Bakırköy’de bulunan Halk Pazarı alanıydı. “Newroz direniştir, faşizme karşı halkların baharıdır” şiarıyla İstanbul’da kutlanılan Newroz’da büyük bir coşku ve Türkiye’nin Efrin’e yönelik saldırıları nedeniyle öfke vardı. Yüz bini aşkın kişinin katıldığı Newroz’da Efrin saldırıları ve Öcalan üzerindeki tecrit protesto edildi.
AÇLIK GREVLERİ DAMGA VURDU
“Mutlaka kazanacağız, tecridi kıracağız” şiarıyla Bakırköy Halk Pazarı’nda kutlanan 2019 Newroz’un da ise, PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerinde devam eden tecridin kaldırılması talebiyle Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eşbaşkanı ve Halkların Demokratik Partisi (HDP) Hakkari Milletvekili Leyla Güven’in başlatmış olduğu ardından Türkiye’deki bütün cezaevlerine yayılan açlık grevlerine dikkat çekildi.
Yüzbinlerin katılımıyla kutlanan Newroz’da tecridi protesto etmek için Gebze Kadın Kapalı Cezaevi’nde yaşamına son veren Ayten Beçet’in geride bıraktığı mektubu okundu. Yüzbinler ise “Bizlere düşen, tecridi kırmak için bedenini açlığa yatıranların kararlılığını kitleselleştirmektir” mesajını verdi. Newroz sonrası 40’a yakın kişi gözaltına alındı.
1990’LARA DÖNÜŞ
Geride kalan yıllar içerisinde İstanbul’da bu tabloda kutlanan Newroz, koronavirüs salgın tehdidi dolayısıyla bu yıl kitlesel yapılamayacak olunsa da Kürtlerin yaşadıkları mahallelerde Newroz ateşlerini yakması bekleniyor.
